In Nederland wordt het recht op onderwijs als een belangrijk kinderrecht gezien en zijn kinderen in beginsel zelfs verplicht om onderwijs te volgen. In dit stuk zal kort worden ingegaan op wat deze leerplicht inhoudt, onder welke omstandigheden een kind van de leerplicht kan worden vrijgesteld en wat de eventuele gevolgen zijn van het niet-naleven van de leerplicht.
De leerplicht en kwalificatieplicht
Kinderen in Nederland zijn vanaf de leeftijd van 5 jaar leerplichtig. Dit betekent dat het kind verplicht ingeschreven moet staan bij een school en verplicht is om ook naar school te gaan. Het is aan de ouders om het kind in te schrijven bij een school en om ervoor te zorgen dat het kind naar school gaat. Wanneer het kind 12 jaar of ouder is, heeft het kind ook een eigen verantwoordelijkheid om naar school te gaan. De leerplicht stopt aan het einde van het schooljaar waarin het kind 16 jaar is geworden.
Jongeren tussen de 16 en 18 jaar zijn kwalificatieplichtig. Dit houdt in dat zij verplicht onderwijs moeten volgen totdat zij een startkwalificatie hebben behaald. Een startkwalificatie is een havo-diploma, vwo-diploma of een mbo-diploma (niveau 2). Een kind dat de leeftijd van 16 jaar heeft bereikt, maar nog geen startkwalificatie heeft behaald, heeft dus nog steeds de verplichting om naar school te gaan. Bij het bereiken van de leeftijd van 18 jaar komt deze verplichting te vervallen, ongeacht of een startkwalificatie is behaald.
Verlof en vrijstelling van de leerplicht
In sommige gevallen kunnen ouders verlof aanvragen. Hierbij dient gedacht te worden aan verlof voor een begrafenis, huwelijk of een religieuze feestdag. Verlof van maximaal 10 dagen kunnen ouders bij de school zelf aanvragen. Verlof van langer dan 10 dagen dient aangevraagd te worden bij de afdeling Leerplicht van de gemeente.
In bepaalde uitzonderlijke gevallen kunnen ouders vrijstelling van de leerplicht aanvragen bij de leerplichtambtenaar. Vrijstelling van inschrijving op een school kan onder andere in de volgende gevallen worden aangevraagd:
- Het kind heeft psychische en/of lichamelijke klachten waardoor deze niet in staat is naar school te gaan.
- Het kind staat in een Nederlandse gemeente ingeschreven maar gaat naar school in het buitenland. De school in de buurt hanteert niet hetzelfde geloof. In dit geval kan vrijstelling worden aangevraagd ‘vanwege richtingsbedenking’.
- Het kind leidt een trekkend bestaan vanwege het beroep van de ouders. Hierbij kan gedacht worden aan kinderen van kermisexploitanten of circusartiesten.
Toezicht op de naleving
Scholen zijn verplicht om de afdeling Leerplicht van de gemeente te informeren over de naleving van de leerplicht van de kinderen die bij de school staan ingeschreven. Zo dient de school de gemeente te informeren over de in- en uitschrijving van een kind, ongeoorloofd verzuim en twijfelachtige ziekmeldingen en het verlaten van school door een jongere zonder startkwalificatie. De Inspectie van Onderwijs controleert of scholen zich aan deze verplichtingen houden.
De leerplichtambtenaar controleert of ouders en kinderen de leerplicht en kwalificatieplicht naleven. Iedere gemeente heeft zijn eigen leerplichtambtenaar. De leerplichtambtenaar wordt ingeschakeld wanneer een kind zonder geldige reden regelmatig te laat komt of niet naar school gaat of gedurende een langere periode ongeoorloofd afwezig is van school. De leerplichtambtenaar kan worden ingeschakeld naar aanleiding van een melding van een school, maar ook de ouders zelf kunnen de leerplichtambtenaar benaderen wanneer het met hun kind niet goed gaat op school en zij er met de school niet uitkomen. De leerplichtambtenaar is een onafhankelijke ambtenaar die de school en ouders kan adviseren en kan meedenken over een oplossing.
Als de leerplichtambtenaar constateert dat de leerplicht of kwalificatieplicht niet wordt nageleefd, kan deze de ouders en/of het kind een officiële waarschuwing geven. Ook kan de leerplichtambtenaar een proces-verbaal opmaken en deze naar Bureau Halt (bij licht schoolverzuim) of het Openbaar Ministerie (bij groter schoolverzuim) sturen.
