Op 1 januari 2023 is de Nederlandse wetgeving omtrent het juridisch ouderschap en het verkrijgen van ouderlijk gezag gewijzigd. Hiermee is het voor ongehuwde en niet-geregistreerde partners eenvoudiger geworden om gezamenlijk ouderlijk gezag te krijgen. Met deze veranderingen heeft de wetgever beoogd meer aansluiting te vinden bij de praktijk, waarin steeds vaker kinderen buiten het huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren worden. 

Hieronder zal worden ingegaan op de wetgeving omtrent juridisch ouderschap en ouderlijk gezag zoals die er op dit moment uitziet. Ongetwijfeld zullen meer wijzigingen op dit gebied de komende jaren volgen. 

Juridisch ouderschap en ouderlijk gezag
Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen juridisch ouderschap en ouderlijk gezag. De juridisch ouder is degene die wordt aangemerkt als ouder van het kind in de zin van de wet. De juridische ouder is niet per definitie ook de biologische ouder. De juridische ouder heeft jegens het minderjarige kind een onderhoudsplicht. Dit houdt in dat de ouder de plicht heeft om het kind te onderhouden tot de leeftijd van 21 jaar. Op dit moment kan een kind maximaal twee juridische ouders hebben. 

De juridisch ouder kan daarnaast ouderlijk gezag over het kind hebben. De ouder die is belast met ouderlijk gezag is verantwoordelijk voor de opvoeding en de verzorging van het minderjarige kind. De ouder heeft in dat geval dus niet alleen de plicht om het kind te onderhouden, maar ook een opvoed- en verzorgingsplicht. Voorts is de ouder die is belast met ouderlijk gezag wettelijk vertegenwoordiger van het kind en is bevoegd om bepaalde officiële handelingen namens het kind verrichten.

Hoe wordt je juridisch ouder?
De biologische moeder is automatisch juridisch ouder van het kind, tenzij zij het kind afstaat ter adoptie. Wanneer het kind binnen het huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren, wordt de gehuwde of geregistreerde partner ook automatisch als juridisch ouder aangemerkt. Dit is anders wanneer het kind niet binnen het huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren. De ongehuwde en niet-geregistreerde partner wordt in dat geval niet automatisch als juridisch ouder aangemerkt maar dient het kind eerst te erkennen. Door het kind te erkennen wordt de ongehuwde en niet-geregistreerde partner juridisch ouder van het kind.

Het erkennen van een kind kan voor de geboorte, tijdens de aangifte van de geboorte of op een later moment gedaan worden bij de gemeente. Voor de erkenning van het kind is, afhankelijk van de leeftijd van het kind, toestemming nodig van de biologische moeder, van het kind zelf of van beiden. In sommige gevallen kan de rechter vervangende toestemming verlenen. 

Hoe krijg je ouderlijk gezag?
De biologische moeder
De biologische moeder van het kind heeft automatisch ouderlijk gezag over het kind. Hiervoor is wel vereist dat de biologische moeder meerderjarig is, niet onder curatele staat en geen geestelijke stoornis heeft. 

Gehuwde of geregistreerde partner
Wanneer het kind geboren wordt binnen het huwelijk of geregistreerd partnerschap, krijgt de gehuwde of geregistreerde partner in beginsel ook automatisch ouderlijk gezag over het kind. De biologische moeder en gehuwde of geregistreerde partner hebben dan samen gezamenlijk gezag. 

Ongehuwde en niet-geregistreerde partners
Wanneer het kind geboren wordt buiten het huwelijk en geregistreerd partnerschap, krijgt de ongehuwde en niet-geregistreerde partner niet automatisch ouderlijk gezag over het kind. 

Tot 1 januari 2023 diende de ongehuwde en niet-geregistreerde partner, na erkenning van het kind, het gezamenlijk ouderlijk gezag samen met de moeder aan te vragen bij de rechtbank. Onder deze oude regeling kreeg een ouder na erkenning niet automatisch ouderlijk gezag over het kind. Met de wetswijziging van 1 januari 2023 is dit veranderd. Ongehuwde en niet-geregistreerde partners krijgen nu automatisch ouderlijk gezag wanneer zij het kind erkennen. De ongehuwde en niet-geregistreerde partner hoeft niet meer samen met de moeder het gezamenlijk gezag aan te vragen bij de rechtbank. Deze nieuwe regeling van automatisch ouderlijk gezag bij erkenning geldt alleen voor de gevallen waarin het kind na 1 januari 2023 wordt erkend. Indien het kind al voor 1 januari 2023 erkend is, moet de ongehuwde en niet-geregistreerde partner nog wel samen met de moeder het gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen bij de rechtbank. 

Met deze nieuwe regeling is het voor ongehuwde en niet-geregistreerde partners eenvoudiger geworden om gezamenlijk gezag over het kind te krijgen. Uiteraard blijft wel de mogelijkheid bestaan om het kind te erkennen zonder daarmee ook ouderlijk gezag te verkrijgen. Dit dient dan in de akte van erkenning vastgelegd te worden. 

Uitzonderingen
Hierboven zijn de algemene regels met betrekking tot het juridisch ouderschap en ouderlijk gezag besproken. Uiteraard zijn op dit gebied situaties en uitzonderingen denkbaar die hierboven niet besproken zijn. Het is dan ook mogelijk dat in een specifieke situatie andere regels van toepassing zijn. Het is daarom verstandig om bij twijfel juridisch advies in te winnen.